Theo chuyên gia, cần có các cơ chế, chính sách mở để hỗ trợ hoạt động thương mại hóa sản phẩm từ nghiên cứu khoa học công nghệ.
- Thương mại hóa thành quả nghiên cứu còn gặp nhiều khó khăn
Chia sẻ về những kinh nghiệm và thành tựu trong hoạt động thương mại hóa sản phẩm từ nghiên cứu khoa học công nghệ, PGS.TS Chu Hoàng Hà, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cho biết, sau 45 năm hoạt động, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã có nhiều kết quả nghiên cứu về khoa học cơ bản cũng như phát triển các công nghệ phù hợp với điều kiện thực tiễn ở Việt Nam.
Đặc biệt, trong 3 năm gần đây, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam được cấp lượng văn bằng sở hữu trí tuệ lớn nhất cả nước (trung bình 50 bằng/năm). Hằng năm, Viện có khoảng 10 công nghệ chuyển giao cho doanh nghiệp theo hình thức thương mại hóa kết quả nghiên cứu.
Các sản phẩm được thương mại hóa đã tạo sự khác biệt và nhận được sự tin cậy từ các nhà quản lý, doanh nghiệp... Các kết quả nghiên cứu và ứng dụng khoa học công nghệ đã được chuyển giao cho các doanh nghiệp đi vào sản xuất trong ngành dược liệu như thực phẩm chức năng NaturenZ, Nanocurcumin, Fuicodan…; trong ngành nông nghiệp như công nghệ lai tạo giống, sản xuất vaccine, phân bón...; trong ngành công nghiệp như các loại vật liệu mới ứng dụng trong an ninh quốc phòng, sơn chống cháy, các vật liệu thân thiện môi trường...; trong ngành công nghệ sinh - hóa như công nghệ xử lý chất thải y tế, khu công nghiệp...
Để có được những kết quả trên, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã không ngừng triển khai nhiều nhóm giải pháp đồng bộ để thúc đẩy ứng dụng và triển khai công nghệ, như: ban hành Nghị quyết của Đảng ủy Viện Hàn lâm về đẩy mạnh công tác ứng dụng và triển khai công nghệ, giai đoạn 2016- 2020, tầm nhìn 2030, đưa ra các hướng nhiệm vụ liên quan chuyển giao công nghệ như hướng đề tài hợp tác với bộ, ngành, địa phương; nhiệm vụ phát triển thương mại hóa sản phẩm...
Cũng theo PGS.TS Chu Hoàng Hà, mặc dù công tác ứng dụng và triển khai công nghệ đã có nhiều chuyển biến tích cực nhưng thương mại hóa công nghệ ở nước ta hiện còn nhiều hạn chế so với nhu cầu. Sản phẩm được thương mại hóa chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ trong số các đề tài nghiên cứu. Thêm vào đó, Việt Nam đang thiếu các doanh nghiệp có tiềm lực về khoa học và công nghệ.
Bà Nguyễn Thị Thành, Giám đốc Công ty cổ phần Dược phẩm GoldHealth Việt Nam cho biết, quá trình thương mại hóa kết quả nghiên cứu vẫn còn khó khăn đối với cả doanh nghiệp và nhà khoa học. Trong 5 sản phẩm đã được thương mại hóa của công ty, có 3 sản phẩm hình thành từ các đề tài nghiên cứu. Để phát triển được 3 dòng sản phẩm này, công ty đã phải tìm kiếm rất nhiều đề tài.
Nguyên nhân của tình trạng trên, một phần là do các nghiên cứu chưa đáp ứng được yêu cầu thương mại hóa, nhà khoa học chưa chủ động và tích cực trong việc thương mại hóa kết quả nghiên cứu; một phần do môi trường kết nối giữa doanh nghiệp, nhà khoa học còn nhiều hạn chế; doanh nghiệp thiếu thông tin và niềm tin về công nghệ nội. Bên cạnh đó còn nhiều rào cản, vướng mắc về cơ chế tài chính, các quy định về quyền sở hữu trí tuệ; các biện pháp khuyến khích và hỗ trợ nhà khoa học còn yếu; vẫn để nhà khoa học phải “tự bơi” trong công cuộc tìm kiếm thị trường cho các sáng chế của mình, thậm chí phải tự bỏ tiền túi để bảo hộ tài sản trí tuệ mà quyền sở hữu lại thuộc về Nhà nước.
- Cần những giải pháp đồng bộ
Liên quan tới giải pháp thúc đẩy thương mại hóa sản phẩm công nghệ, TS Hà Phương Thư, Viện Khoa học Vật liệu cho biết, các nhà khoa học đã được tài trợ nhiều cho nghiên cứu, phát triển công nghệ, nhưng chính sách hỗ trợ cho nghiên cứu ứng dụng (như khảo nghiệm, thử nghiệm, hoàn thiện công nghệ..) thì lại đang thiếu. Để hỗ trợ các nhà khoa học, cần có chính sách cho phát triển sản phẩm, cấp cho nhà khoa học nguồn tài chính thiết thực để hoàn thiện công nghệ, phát triển sản phẩm của mình.
Từ thực tiễn kinh doanh, bà Nguyễn Thị Hồng, Giám đốc Công ty Cổ phần Thực phẩm Cam Ranh (tỉnh Khánh Hòa) khẳng định, khởi nghiệp cần có hệ sinh thái, do đó, nhà khoa học muốn đưa sản phẩm ra thị trường phải có hệ sinh thái nâng đỡ, nhất là từ chính quyền, doanh nghiệp.
Đề cập đến các giải pháp thúc đẩy thương mại hóa thời gian tới, PGS,TS Phan Tiến Dũng, Phó Ban Ứng dụng và Triển khai công nghệ (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) nêu, cần hình thành cơ quan chuyên nghiệp trong Viện để hỗ trợ các nhà khoa học về thương mại hóa sản phẩm, nhưng hiện nay cơ chế quản lý, cơ chế tài chính cho hoạt động của cơ quan này chưa có.
Trong bối cảnh đó, Ban Ứng dụng và Triển khai công nghệ đã cử cán bộ sang Anh, Australia học về lãnh đạo đổi mới sáng tạo, tạo nguồn chuyên gia, tư vấn chính sách khi cơ chế cho phép hình thành cơ quan chuyên nghiệp về thương mại hóa công nghệ.
Ông Phạm Hồng Quất, Cục trưởng Phát triển thị trường và doanh nghiệp khoa học và công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho rằng, các nhà khoa học sẽ cùng cơ quan quản lý thay đổi những bất cập hiện nay.
Trước mắt, Luật Sở hữu trí tuệ đang sửa đổi, cần quy định trao quyền độc quyền sở hữu trí tuệ của các bằng sáng chế, giải pháp hữu ích… cho chính tác giả, tổ chức đã tạo ra nó để tạo động lực sáng tạo và quyền lợi cho nhà khoa học.
Con đường thương mai hóa tốt nhất hiện nay đối với các công nghệ không cần đầu tư lớn, nhưng cần ra thị trường ngay thì nên đi theo con đường khởi nghiệp sáng tạo. Tới đây, Đề án 844 sẽ sửa đổi cơ chế để hỗ trợ vốn mồi cho các nhóm khởi nghiệp.
Nguồn: Báo VietQ.vn, ngày 19/10/2020.