Những năm gần đây, cụm từ “Thiết bị bay không người lái” (Unmanned Aerial Vehicle – UAV) đã dần trở nên quen thuộc trên các phương tiện thông tin đại chúng. Tuy nhiên, khái niệm này vẫn còn khá mới mẻ với người dân Việt Nam khi mà mức độ tiếp cận với công nghệ chế tạo và ứng dụng thiết bị này vẫn còn khiêm tốn. Trên thế giới, những chiếc UAV đầu tiên xuất hiện từ đầu thế kỷ XX và gắn liền với lịch sử những cuộc chiến tranh như: hai cuộc thế chiến; hai cuộc chiến tranh vùng vịnh; chiến tranh Triều Tiên; chiến tranh Việt Nam…, ở đó vũ khí công nghệ cao được thử nghiệm rộng rãi Ngày nay, việc phát triển kỹ thuật chế tạo thiết bị bay không người lái là mối quan tâm của nhiều quốc gia vì mục đích an ninh-quốc phòng, dân sự và phát triển công nghệ.
Những ứng dụng đối với mục đích dân sự và nghiên cứu khoa học của UAV là không nhỏ trong vai trò là thiết bị do thám từ không gian, nhằm cung cấp các thông tin mặt đất tại vùng mà con người khó tiếp cận đến. Có thể kể đến những ứng dụng như: theo dõi thông tin về biến đổi môi trường; kiểm soát nguồn tài nguyên; thông tin cứu hộ cứu nạn; tiếp cận vùng sâu, vùng xa, ngoài biển; xử lý đường dây điện cao thế, óng dẫn nhiên liệu; cảnh báo tình trạng giao thông…
Nhận thức được tính cấp thiêt của việc nghiên cứu, chế tạo thiết bị bay không người lái, trên cơ sở mối quan hệ tốt đẹp lâu năm với viện Hàn lâm Khoa học Belarus, Viện Hàn lâm KH và CN Việt Nam đã xây dựng và triển khai đề tài chuyển giao công nghệ thiết bị bay không người lái từ phía Belarus cho Việt Nam. Đề tài “Nghiên cứu và chuyển giao công nghệ chế tạo thiết bị bay không người lái cho nghiên cứu khoa học”- (Study and Transfer Technology for Production of the Unmanned Aerial Vehicle for Scientific Purpose) được triển khai từ tháng 1/2013 và dự kiến được hoàn thành vào tháng 12/2014. Đây là đề tài độc lập cấp Viện Hàn lâm Khoa học và công nghệ Việt Nam. Đơn vị chủ trì đề tài là viện Vật lý Ứng dụng và Thiết bị Khoa học do TS. Nguyễn Trọng Tĩnh, Viện trưởng – Trưởng phòng chuyên môn làm chủ nhiệm đề tài.
Đề tài được triển khai với các mục tiêu: nghiên cứu kỹ thuật thiết bị bay không người lái; chuyển giao công nghệ chế tạo từ Belarus và xây dựng tại Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cơ sở chế tạo máy bay không người lái tầm hoạt động trung bình cho mục đích nghiên cứu khoa học và những ứng dụng dân sự; Xây dựng đội ngũ cán bộ chuyên môn về máy bay không người lái; Thử nghiệm một số ứng dụng UAV tầm trung cho mục đích nghiên cứu và dân sự; Chuẩn bị cho giai đoạn hai là: chủ động phát triển hệ thống máy bay không người lái UAS (Unmanned Aircraft System) tại Việt Nam”.
TS. Nguyễn Trọng Tĩnh cho biết: “Dự án chuyển giao công nghệ thiết bị bay không người lái VB-01 đã được triển khai từ hơn một năm, về cơ bản đã hoàn thành những nội dung theo dự kiến. Mẫu máy bay này do phía Belarus thiết kế, lắp ráp tại Việt Nam, đã được thử nghiệm và được khẳng định thỏa mãn tất cả các yêu cầu về mặt kỹ thuật đề cho ra một sản phẩm loại này. Theo đó, sau khi đã được chuyển giao toàn bộ, chúng ta có thể hoàn toàn chủ động sản xuất ra sản phẩm hoàn chỉnh một cách chuyên nghiệp. Đặc biệt có thể chủ động các khâu về sau như: hỗ trợ kỹ thuật, bảo dưỡng, sửa chữa, hướng dẫn sử dụng…, xử lý những tình huống phát sinh đảm bảo cho việc vận hành sau này”.
Kết quả nhận được từ đề tài này không đơn thuần là sở hữu một xưởng sản xuất loại máy bay VB-01 mà cao hơn nữa, chúng ta sẽ nắm bắt được công nghệ; chiều sâu trong vấn đề khoa học sẽ được khai thác, nhất là với mối quan hệ tốt đẹp lâu năm giữa hai viện Hàn lâm. Theo TS. Nguyễn Trọng Tĩnh: “Để có thể phát triển bền vững trong lĩnh vực này, chúng ta phải tính đến quan hệ hợp tác lâu dài. Thông qua những mối quan hệ với cộng đồng khoa học nước ngoài, chúng ta sẵn sàng cho những bước tiếp theo là nâng cấp, phát triển tiếp chứ không chỉ dừng lại ở một thế hệ sản phẩm”. Đây cũng là một dịp tốt để chúng ta thử nghiệm khả năng của mình bằng việc dần dần tham gia vào chuỗi thiết kế và sản xuất các bộ phận của một sản phẩm máy bay không người lái hoàn chỉnh. Một số giải pháp kỹ thuật và công nghệ đang được nghiên cứu thử nghiệm và sẽ chào hàng vào chuỗi cung cấp sản phẩm phụ trợ cho hệ thống không người lái UAS như: cân bằng tự động cho vật mang; số hóa, bảo mật và truyền ổn định tín hiệu video; hỗ trợ cất cánh tự động; hỗ trợ định vị cho hạ cánh tự động; tích hợp điều khiển và truyền dữ liệu thiết bị thám không vào hệ thống UAS; một số chủng loại vật mang (payload) có tính năng đặc biệt; hệ thống lái tự động cho máy bay lên thẳng helicopter hoặc multicopter…
Máy bay VB-01 được thiết kế và sản xuất phù hợp với môi trường Việt Nam bằng các vật liệu cao cấp (sợi Hybric Carbon-Kevlar) mang lại độ bền bỉ và tin cậy cao trong hoạt động tác chiến. Bên cạnh đó, do hoàn toàn làm chủ hệ thống và được thiết kế, sản xuất trong nước nên việc sửa chữa, cải tiến, nâng cấp VB-01 dễ dàng hơn so với máy bay không người lái nhập ngoại trong khi giá thành rẻ hơn nhiều.
Nguồn: Viện Hàn lâm Khoa học và công nghệ Việt Nam, ngày 8/8/2014