Thời gian qua, việc ứng dụng kỹ thuật hạt nhân trong khảo sát hệ thống công nghiệp đã đáp ứng kịp thời yêu cầu kiểm tra, phát hiện các sự cố, góp phần quan trọng bảo đảm an toàn và hiệu suất vận hành của nhiều nhà máy, cụm công nghiệp quan trọng.
Theo ông Nguyễn Hữu Quang - Giám đốc Trung tâm Ứng dụng kỹ thuật hạt nhân trong công nghiệp, theo dõi và chẩn đoán tình trạng hoạt động của một hệ thống công nghiệp cũng giống như công việc của bác sỹ xét nghiệm, chẩn đoán bệnh trong y tế. Một hệ thống công nghệ bao gồm các “phần cứng” như đường ống, bơm, van, tháp xử lý, bình phản ứng… và “phần mềm” như dòng chảy của các pha rắn, lỏng và khí bên trong. Hiệu suất vận hành và sự an toàn của hệ thống phụ thuộc vào tình trạng của phần cứng và phần mềm bên trong. Trong nhiều ngành công nghiệp như dầu khí và hóa chất… một sự cố nhỏ cũng có thể kéo theo thảm họa về tính mạng con người, môi trường và kinh tế. Vì vậy, công việc kiểm tra, khảo sát và chẩn đoán tình trạng hệ thống công nghiệp đóng vai trò quan trọng bảo đảm an toàn và vận hành hiệu quả.
Kỹ thuật hạt nhân bao gồm kỹ thuật đánh dấu và kỹ thuật soi tia phóng xạ (gamma) là công cụ khảo sát hiệu quả trong các kỹ thuật khảo sát chẩn đoán hệ thống công nghiệp. Dựa trên đặc tính xuyên sâu của tia phóng xạ khi truyền qua vật chất, kỹ thuật soi tia giúp “nhìn” vào cấu trúc bên trong của hệ thống, xác định khuyết tật, ăn mòn, đóng cặn hay các mức độ vật liệu. Kỹ thuật đánh dấu là công cụ để khảo sát sự vận chuyển của dòng chảy trong hệ thống giúp xác định phân bố lưu chất, đo lưu lượng, xác định đặc tính động học dòng chảy.
Cũng theo ông Quang, lĩnh vực ứng dụng của kỹ thuật hạt nhân khảo sát hệ thống công nghiệp rất phong phú và đa dạng bao gồm: Công nghiệp dầu khí như khai thác, vận chuyển, chế biến lọc hóa dầu; công nghiệp khai thác than và khoáng sản; công nghiệp hóa chất và vật liệu; địa chất, thủy văn và môi trường. Trong đó, công nghiệp dầu khí có tỷ lệ ứng dụng cao nhất. Lợi ích lớn nhất của kỹ thuật hạt nhân trong khảo sát hệ thống công nghiệp đem lại là đưa ra các bằng chứng, số liệu về tình trạng bên trong hệ thống mà không cần dừng hoạt động để hỗ trợ các quyết định lựa chọn giải pháp khắc phục, lên kế hoạch bảo dưỡng, sửa chữa.
Hơn 10 năm qua, Trung tâm Ứng dụng kỹ thuật hạt nhân trong công nghiệp đã từng bước hình thành được các hướng nghiên cứu, xây dựng năng lực triển khai kỹ thuật hạt nhân phục vụ nhu cầu khảo sát hệ thống công nghiệp. Cùng với công nghệ của mình, các cán bộ của trung tâm đã có mặt ở hầu hết các mỏ dầu khí trên thềm lục địa Việt Nam và các nhà máy chế biến dầu khí, hóa chất để khảo sát, chẩn đoán hệ thống, phục vụ vận hành hiệu quả, bảo đảm an toàn, tiết kiệm chi phí cho sản xuất. Sản phẩm công nghệ và dịch vụ của trung tâm còn được xuất khẩu ra nước ngoài, khẳng định năng lực khoa học và công nghệ Việt Nam trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử trong khảo sát công nghiệp.
Cụ thể, kỹ thuật đánh dấu trong khai thác dầu khí không chỉ triển khai ứng dụng trên các mỏ ở Việt Nam như Bạch hổ, Rồng, Rạng Đông, Sư tử Đen, Chim sáo… mà còn xuất khẩu dịch vụ sang nước ngoài như Kuwait, Angola, Malaysia… và được Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế (IAEA) đánh giá cao. Nhóm soi gamma của Trung tâm đã thực hiện nhiều đợt khảo sát cho Nhà máy lọc dầu Dung Quất đem lại lợi ích rõ rệt cho công tác bảo đảm an toàn và duy trì sản xuất. Điển hình là đợt soi khảo sát phát hiện các vị trí tắc nghẽn trên hệ thống dẫn khí flaire, phát hiện tình trạng bên trong các tuyến dẫn xúc tác của hệ thống cracking dầu mỏ…
Nguồn: Báo Công thương