Một nghiên cứu do các nhà khoa học Úc thực hiện đã mang lại thêm nhiều hiểu biết cùng triển vọng mới trong việc điều trị Alzheimer bằng kỹ thuật siêu âm.

Cụ thể là sóng siêu âm hội tụ (focused ultrasound) có khả năng làm suy yếu hàng rào máu não (blood-brain barrier) ở bệnh nhân Alzheimer, giúp cải thiện khả năng tiếp nhận các loại thuốc và liệu pháp đặc trị. Kết quả này đã được công bố trên tạp chí Stem Cell Reports uy tín.
“Bao bọc hệ thống mạch máu [não] là hàng rào máu não. Hàng rào này có tính thẩm thấu song chỉ một phần (semipermeable), và đóng vai trò quan trọng bảo vệ các mô não. Nhưng cũng chính chức năng này đã kìm hãm tác dụng của thuốc và những biện pháp điều trị, không chỉ đối với Alzheimer mà còn nhiều bệnh khác liên quan đến não bộ,” TS. Anthony White từ Viện Nghiên cứu Y khoa QIMR Berghofer (Úc), thành viên của dự án, lý giải.
Trong nhiều năm, White cùng các cộng sự đã đi tìm mối liên hệ giữa hàng rào máu não với bệnh Alzheimer. Qua một số nghiên cứu ban đầu trên động vật, nhóm kết luận sóng siêu âm hội tụ có tác dụng loại bỏ những cục protein gây hại sinh ra do thoái hóa thần kinh (neurodegeneration). Phát hiện này đã mở đường cho một hướng nghiên cứu đặc thù về ảnh hưởng của sóng siêu âm đến hàng rào máu não ở bệnh nhân Alzheimer.
“Đây chính là nghiên cứu đầu tiên tập trung vào cơ chế làm suy yếu hàng rào máu não, nhằm cải thiện khả năng tiếp nhận thuốc và các liệu pháp điều trị ở bệnh nhân Alzheimer. Phương pháp luận của chúng tôi dựa trên những công trình trước đó về hiệu quả sử dụng sóng siêu âm để làm giảm lượng amyloid (loại protein dạng sáp, hình thành trong các mô khi cơ thể mắc những chứng bệnh suy thoái) tích tụ trong não chuột và các động vật thí nghiệm khác,” White nói.
Nhóm đã lấy tế bào gốc đa tiềm năng cảm ứng (iPSCs) từ người bị đột biến gene (dạng hiếm) dễ mắc Alzheimer. Những iPSCs này sẽ được thao tác can thiệp để phát triển thành loại tế bào màng trong của não. Các tế nào này sẽ được sử dụng để mô phỏng chức năng của hàng rào máu não ở người có nguy cơ mắc bệnh.
Tiếp theo là trị liệu bằng siêu âm. Đầu tiên, nhóm bơm các vi bọt (microbubble) lipid, đường kính nhỏ hơn 1/100 mm nhưng lớn hơn 1 micromet, vào tế bào [màng trong của não]. Khi tiếp xúc với sóng siêu âm hội tụ, những vi bọt này sẽ gây ra các xáo trộn nhỏ, tạm thời ở hàng rào máu não. So sánh với các tế bào có nguồn gốc từ iPSCs khỏe mạnh, nhóm nhận thấy hiệu quả làm suy yếu [hàng rào máu não] của sóng siêu âm ở tế bào người mắc Alzheimer lớn hơn rất nhiều.
“Liệu pháp siêu âm đã tạo ra những lỗ hổng trên lớp đơn (monolayer) của hàng rào máu não ở tất cả các bệnh nhân, nhưng tế bào [màng trong não] của nhóm đối chứng khỏe mạnh lại có khả năng tự hồi phục nhanh hơn nhiều so với bệnh nhân Alzheimer. Chính sự chậm chạp này đã giúp cơ thể người bệnh dễ dàng tiếp nhận thuốc điều trị hơn, và tất nhiên kéo theo cả thời gian lâu hơn. Ngoài ra, tùy theo tình trạng bệnh mà phác đồ điều trị cần được điều chỉnh cho phù hợp,” Lotta Oikari, tác giả đứng tên đầu (first author) của nghiên cứu, kết luận.
Hiện tại, nhóm đang thực hiện thêm một số thử nghiệm lâm sàng để đánh giá hiệu quả và mức độ an toàn của kỹ thuật siêu âm hội tụ trong điều trị Alzheimer, cũng như đối với nhiều loại bệnh thoái hóa chức năng thần kinh và não bộ khác.
Nguồn: Báo Khoa học và Phát triển